BİDOGU-  TCMB’nin analizine göre reel sektör firmaları döviz biriktirme alışkanlığından vazgeçiyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan bir analiz, reel sektör firmalarının döviz talebindeki önemli değişimleri ortaya koydu. TCMB yetkilileri Kadri Gürcü, Muhammed Furkan Erdoğan, Ömer Faruk Karaahmetoğlu ve Süleyman Kutalmış Özcan’ın imzasını taşıyan “Reel Sektörün Döviz Talebi Gelişmeleri” başlıklı çalışmaya göre, firmaların döviz biriktirme eğilimi zayıflarken, ithalat kaynaklı ihtiyaçlar döviz talebinde belirleyici hale geldi.

Reel sektörde net döviz satışları artarken yabancı para mevduat oranı geriledi

Analiz, net ihracatçı firmaların döviz arzına katkısının devam ettiğini, ancak firmaların yabancı para mevduat payının önemli ölçüde düştüğünü gösteriyor. Verilere göre, firmaların yabancı para mevduat oranı Haziran 2023’te yüzde 60.7 iken, Haziran 2025 itibarıyla yüzde 35’e geriledi.

Çalışma, 2021-2025 dönemine ait döviz akımı analizinin, reel sektörün son bir yılda net döviz satıcısı konumuna geldiğini gösterdiğini belirtiyor. Mart ayındaki kur oynaklığından sonra bu eğilimin yavaşladığı, buna karşın net ithalatçı sektörlerin döviz talebindeki ağırlığının arttığı kaydedildi. Bu durum, özellikle enerji, otomobil ticareti, demir-çelik, kimya ve telekomünikasyon gibi sektörlerdeki firmaların döviz alımlarında öne çıkmasıyla belirginleşti.

TCMB’de yayımlanan yazının tamamı şu şekilde:

“Firmalar ithalat ödemeleri, finansal yükümlülükler, kur oynaklığına karşı korunma ihtiyacı ve yatırım tercihi gibi nedenlerle döviz talep edebiliyor. Bu talebi etkileyen unsurların belirlenmesi finansal istikrar ve para politikası etkinliği açısından önemli. Bu yazıda, reel sektör firmalarının döviz talebinin zaman içerisindeki seyrini ve bu talebin kaynaklarını mercek altına alıyoruz

Yabancı para mevduatlarında belirgin düşüş

Firmaların döviz talebine ilişkin yaygın olarak kullanılan göstergelerden birisi, yabancı para (YP) mevduatların toplam mevduat içindeki payı.[1] Parasal sıkılaşma ile birlikte, firmaların YP mevduat oranı, 2023 yılı Haziran ayındaki yüzde 60,7 seviyesinden gerileyerek 2025 yılı Haziran ayı itibarıyla yüzde 35 seviyesine düşüyor.

YP mevduat payındaki gerileme firmaların döviz biriktirme eğilimindeki azalışa işaret etse de reel sektörün yavaşlayan döviz talebi akım verilerde daha net görülüyor. Bunun için firmaların spot ve vadeli piyasalarda döviz işlemlerini, dış ticaret kaynaklı net döviz gelirlerini ve YP cinsi kredi kullanım ve geri ödemelerini de dikkate almak gerekiyor. Bu amaçla, firmaların başlıca döviz giriş ve çıkışlarını netleştirerek aşağıdaki formül ile firma bazında döviz akımı hesaplıyoruz:

Döviz akımının pozitif olması firmanın döviz biriktirdiğini, negatif olması ise firmanın mevcut döviz stokunu azalttığını gösteriyor. Bu çerçevede, reel sektörün 2021 Ocak – 2025 Mayıs dönemindeki döviz akımı gelişmelerini inceliyoruz. Bulgular, firmaların döviz gelirlerini biriktirme eğiliminin zayıfladığına işaret ediyor.

Memur-Sen zam teklifini Hakem Kurulu’na taşıyacak

Döviz akımını firma gruplarına göre incelediğimizde, zayıflamanın net ihracatçı firmalardan kaynaklandığı görülüyor.

Sıkılaşma döneminde ihracatın ve YP kredi kullanımının yükselmesine karşın döviz akımının azalması net ihracatçı firmaların döviz satışlarının arttığına işaret ediyor. Net ithalatçı firmaların döviz akımı ise aynı dönemde negatif ve yatay seyrediyor. Bu durum net ithalatçı firmaların döviz ihtiyacının önceki döneme benzer şekilde devam ettiğini gösteriyor.

Reel sektör net döviz satıcısı konumunda

Döviz akımının seyri firmaların döviz talebinin zaman içerisinde azaldığını ve reel sektörün son bir yılda net döviz satıcısı konumuna geldiğini gösteriyor.

Bu eğilim döviz kurlarında oynaklığın görüldüğü Mart ayından sonra bir miktar yavaşlasa da firmalar nette döviz satıcısı olmaya devam ediyor. Bununla birlikte, reel sektörün döviz alımlarında net ithalatçı firmaların payı artıyor.

Döviz talebinde ithalatçı firmalar daha belirleyici

2021 Ocak – 2023 Mayıs döneminde ortalama yüzde 57 civarında seyreden bu pay, parasal sıkılaşma dönemiyle birlikte yüzde 65 seviyesine yükseldi. Bu durum, son dönemdeki döviz talebinde firmaların ithalat kaynaklı ihtiyaçlarının daha belirleyici olduğunu gösteriyor.

Sektörel dağılım ne durumda?

Son olarak, reel sektörün yakın dönemdeki net döviz talebini sektörel kırılımda inceliyoruz. Bu amaçla, son 12 ayda döviz alımı döviz satımından fazla olan sektörlere odaklanıyoruz. Bu sektörlerin toplam net döviz alımındaki en yüksek payı, başta enerji ile ilgili sektörler olmak üzere otomobil ticareti, demir-çelik, kimya ve telekomünikasyon gibi ithalatçı sektörlerin oluşturduğunu görüyoruz”

Parasal sıkılaşma döneminde firmaların döviz pozisyonları

Özetle, parasal sıkılaşma döneminde firmaların döviz biriktirme davranışında ve döviz talebinde net bir değişim gözlüyoruz. Net ihracatçı firmalar finansal sisteme döviz arz ederken net ithalatçı firmalar uzun dönem ortalamasına yakın bir döviz talebi sergiliyor. Yakın dönemde görülen döviz alımlarında da net ithalatçı firmaların dış ticaret ödemeleri belirleyici oluyor. Bu gelişmeler net ihracatçı firmaların döviz arzına yaptığı katkının sürdüğüne işaret ediyor.”

(HABER MERKEZİ)